Piątek trzynastego jest w naszym kraju uważany za dzień pechowy. Przesąd ma swoje korzenie zarówno w wydarzeniach historycznych, jak i wierzeniach religijnych.

Geneza przesądu

Jednym z najczęściej przytaczanych powodów powstania tego przesądu jest wydarzenie z 13 października 1307 roku, kiedy to król Francji Filip IV nakazał aresztowanie członków Zakonu Templariuszy. Zostali oni oskarżeni o herezję, sodomię i bałwochwalstwo, co miało na celu pozbycie się ich jako dłużników króla. Legenda głosi, że przed swoją śmiercią wielki mistrz zakonu, Jacques de Molay, przeklął zarówno Filipa IV, jak i papieża Klemensa V.

Inne źródła zwracają uwagę na fakt, że w wielu kulturach liczba 13 jest uważana za nieszczęśliwą. W chrześcijańskiej tradycji na Ostatniej Wieczerzy Jezusa było 13 osób, a trzynastym gościem był Judasz Iskariota, który zdradził Jezusa. Gdy dodamy do tego, że piątek jest dniem, w którym Jezus został ukrzyżowany, co czyni go szczególnym dniem żałoby i refleksji, to ulubiony piąteczek i piątunio wielu z nas zyskuje dość mroczny charakter.

Warto wspomnieć także o tym, że w mitologii skandynawskiej pojawia się opowieść o 13 gościu na uczcie w Valhalli. Loki, bóg chaosu, nie został zaproszony, ale przybył jako trzynasty uczestnik i doprowadził do śmierci Baldura, ukochanego boga.

Rozwój przesądu w XX wieku: Wpływ popultury

Przesąd o piątku trzynastego zyskał na popularności w ubiegłym wieku. W 1907 roku Thomas W. Lawson opublikował powieść „Piątek trzynastego”, w której makler giełdowy wykorzystuje uprzedzenia związane z tym dniem do wywołania paniki na Wall Street. Książka zyskała popularność i pomogła spopularyzować ten przesąd. Dodatkowo filmy grozy z serii „Piątek trzynastego” jeszcze bardziej utrwaliły negatywne skojarzenia z tym dniem.

A jak to jest w innych krajach?

Przesąd o pechowym piątku 13-tego jest bardzo popularny w kulturze anglosaskiej oraz w krajach francuskojęzycznych i portugalskojęzycznych. Na portalu Onet.pl można przeczytać, że oprócz Polski piątek 13-go złą markę ma także w Estonii, Niemczech, Finlandii, Austrii, Irlandii, Szwecji czy Norwegii. W pozostałych krajach popularność tego przesądu uznawana jest za wpływ kultury zachodniej. Warto zauważyć, że nie wszędzie piątek trzynastego jest uważany za pechowy. Na przykład w Hiszpanii, Rumunii i Grecji pechowym dniem jest wtorek trzynastego, a we Włoszech piątek siedemnastego dnia miesiąca. W tradycyjnej chińskiej kulturze liczba 13 nie jest uznawana za źródło nieszczęścia. Znacznie większe znaczenie ma liczba 4, ponieważ jej wymowa w języku mandaryńskim jest podobna do słowa oznaczającego „śmierć”. Z tego powodu liczba 4 bywa unikana, np. w numeracji pięter w budynkach (podobnie jak 13 w kulturach zachodnich).

Skutki przesądu

Pojęcie strachu przed piątkiem trzynastego ma nawet swoją nazwę: paraskewidekatriafobia, pochodzącą od greckich słów oznaczających piątek i trzynasty dzień miesiąca (w innych źródłach pojawia się także określenie friggatriskaidekafobia). Interesującym aspektem jest to, że wiele osób wierzących w pechowość piątku trzynastego unika podejmowania ważnych decyzji tego dnia i ogranicza swoją działalność, także zawodową. W niektórych krajach zauważa się nawet spadek aktywności gospodarczej w tym dniu.

Pewne jest, że przesąd o piątku trzynastego ma bogate i złożone korzenie, które łączą historię, religię i kulturę popularną. Jest wynikiem wielowiekowych tradycji, religijnych przekonań, literackiej wyobraźni i kulturowych klisz. Chociaż nie ma naukowych dowodów na to, że tego dnia zdarza się więcej nieszczęść, przesąd ten jest nadal silny.